رحمان هوشیاری-گروه فرهنگ و هنر
نوروز غنی ترین میراث فرهنگی ناملموس ایرانیان است و تمام کشورها و قومیت های وابسته به فرهنگ نوروز، این رویداد را فارغ از سطح اقتصادی، اجتماعی، قومیتی و … جشن می گیرند. نوروز به عنوان یکی از کهن ترین عناصر فرهنگ و تمدن ایرانی، نماد گذشت، پاکی و پاکیزگی، وحدت، همدلی و همزیستی، نوع پرستی و مهمتر از همه صلح و امنیت است.
نوروز دارای غنا و ظرفیت بالایی در بهره مندی از آیین های مختلف قومی و محلی است و حتی تمام آیین ها و مراسمی که قبل و حین و بعد از نوروز نظیر چهارشنبه سوری، سبزه کاری، حاجی فیروز و بازی چوگان و … برگزار می شود به تنهایی از ظرفیت های بالایی برای ثبت جهانی برخودارند.
نوروز در عرصه های اجتماعی، زیست محیطی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کارکردهای قابل توجهی دارد. وحدت را بین اقوام زیاد می کند و منجر به صلح و آرامش می شود. از طرف دیگر روابط اجتماعی را تسهیل می کند و به محیط زیست و حفاظت از آن ارزش می گذارد.
این کارکردهای ویژه همه ما را بر آن می دارد تا با برگزاری برنامه هایی شایسته و درخور چنین جشنی، زمینه های لازم را برای برگزاری اعیاد نوروز تهسیل و ممکن سازیم.
علاوه بر این باید درصدد باشیم با ترویج ارزش های نوروز نظیر صلح، همبستگی، همجواری و تسامح، اعتدال، سبک زندگی سالم، وحدت، امید و … آن دسته از آیین های نوروزی را که در شرف از بین رفتن و یا کمرنگ شدن هستند احیا کنیم و با مطالعات و تحقیقات لازم منجر به شناسایی و تقویت آنها شویم و با گرامیداشت آیین های نوروزی گفتمان صلح و شادی را به عنوان یک گفتمان ایرانی نشاط آور به نمایش بگذاریم.
نوروز پیام آور دوستی با طبیعت است، اما اگر چیز دیگری در واقعیت و در سفر های نوروزی اتفاق می افتد، ماهیت و توصیه موکد میراث نوروز به طبیعت را به زیر سوال نمی برد.
بسیاری از آیین های نوروزی ما این ظرفیت را دارند تا به گردشگران به عنوان یک جاذبه گردشگری ارائه شوند. نوروزگاه هایی که به منظور ارائه برنامه های نوروزی دایر و برگزار می شوند، ابزار لازم برای تبدیل کردن این آیین ها به جاذبه های گردشگری هستند و علاوه بر این بایستی محملی برای حفاظت و بهره برداری از آیین های ویژه نورزی باشند.
با توجه به اینکه نوروز در ایران بیشتر از سایر مناطق و کشورهای دیگری که نوروز در آن گرامی داشته می شود امری درونی است، با برگزاری چنین رویدادها و جشن هایی می توان نوروز را به امری بیرونی تبدیل کرده و بدین ترتیب بسترهای لازم را برای جذب گردشگری هم فراهم ساخت. بنابراین از کارکرد ویژه و مهم برگزاری برنامه های نوروزی نباید غافل شد زیرا علاوه بر ایجاد شادی و نشاط در جامعه، همانگونه که اشاره شد می تواند منافع اقتصادی بلند مدتی را هم برای شهر و دیارمان در پی داشته باشد.
در اینجا، مقصود از برنامه ریزی فرهنگی آن برنامه هایی است که به جذابیت های فرهنگی خاص توجه می کند. این جنبه های جذابیت متفاوتند. در کشورهای توسعه یافته جذابیت های فرهنگی شامل حوزه های هنری، نمایش ها، ارکسترها و سایر کارهای هنری و موسیقی می شود. مسافران و شهروندان یک شهر به محل خاصی می روند تا از یک سری برنامه های خاص دیدن نماید. این دیدارها در کل با عنوان گردشگری فرهنگی نامیده می شود.
گردشگری فرهنگی طبق اصول جهانی به ۲ نوع تقسیم می شود:
گردشگری نوع اول؛ دیدار از سایتهای ملموس مانند موزه ها، سایتهای تاریخی ، باستان شناسی ، معماری و … می شود.
گردشگری نوع دوم ؛ شامل آثار میراثی ناملموس مانند آداب و رسوم ، فرهنگ ، نوع معیشت و… است که جزو جنبه های علمی مردم شناسی می باشد.
طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، ۳۷ درصد گردشگری بینالمللی با انگیزۀ فرهنگی صورت می پذیرد و به طور چشمگیری این فرایند در حال افزایش است.
رشد روزافزون این نوع از گردشگری، توجه برنامهریزان و سیاستگذاران را در جهان به خود معطوف کرده است و در فرایند برنامههای توسعۀ ایران نیز این تأثیر بهخوبی مشاهده میشود.
گردشگری فرهنگی
بهنظر کارشناسان، گردشگری فرهنگی عبارت است از؛ مسافرت افراد از محل سکونت خود به مکانهایی که جاذبه فرهنگی و تاریخی و یادمانی دارند. این جابهجایی بهقصدِ کسب اطلاعات و ارضای نیازهای فرهنگی انجام میشود.
فرهنگ را می توان در دو گروه کلی بخش بندی کرد که از نظر فهم گردشگری، امروزه اهمیت بسیاری دارد. از این نظر فرهنگ به دو بخش سنتی و مدرن قابل تقسیم است و در این دو بعد دارای چشم اندازهای متفاوتی می باشد.
آنچه که در گردشگری بیشتر مدنظر است پردازش جلوه های مختلف فرهنگ های سنتی می باشد. در جهان سنتی، فرهنگ در قالب های اندیشگی و رفتار هایی شکل می گیرد که در هر جامعه ای بنیاد زندگی جمعی را تشکیل می دهد و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد. هنجارهای فرهنگ سنتی برگرفته از میراثی است که به نسل امروزی رسیده است.
این فرهنگ سنتی با توجه به تقاضای موجود در بازار گردشگری در عصر حاضر می تواند جاذب گردشگرانی باشد که خواهان یافتن مکانهایی با فرهنگ سنتی هستند تا اصالت واقعی را در آن تجربه کنند. از این رو فرهنگ سنتی که خصوصا از گذشته های دور در مناطق مختلف پا گرفته و هنوز دارای اصالتی فرهنگی است، می تواند گردشگران بسیاری را به خود جذب کند.
بر این مبنا است که برخی نویسندگان بر فرهنگ تاکید می کنند و نقش آن را در شکل گیری، رشد و توسعه گردشگری اساس می دانند و به عبارتی فرهنگ را سنگ بنای توسعه گردشگری در نظر می گیرند. از این رو است که در چارچوب گردشگری ، تقاضاهای گوناگون فرهنگی در روندی از شناخت دیگر فرهنگ ها از راه بازدید از مناطق مختلف شکل می گیرد.این نشان دهنده آن است که بخشی از جریان گردشگری در چارچوب گردشگری فرهنگی ، تضاد فرهنگی را پشت سر گذاشته است و با قبول فرهنگ میزبان یعنی مناطقی که از آن بازدید میشود بیشتر به دنبال شناخت از فرهنگ بومی می باشد که این روند را باید حاصل از تعامل فرهنگی ناشی از اندیشه های پسامدرن دانست که در تبلور از شناخت و تعامل فرهنگی از راه گردشگری شکل می گیرد.
در جریان گردشگری فرهنگی جنبه های معنوی فرهنگ بومی و همچنین تبلور عینی آن به عنوان میراث فرهنگی از پارامترهای اساسی هستند که به شدت دارای اهمیت اقتصادی بوده و اطلاعات در آن به صورت دیداری منتقل می شود. میراث فرهنگی به عنوان هدف اصلی در بازدیدهای گردشگری فرهنگی شامل عادات محلی، آداب مربوط، سبک های معماری و موسیقی، زبانهای محلی و ارزش های دینی، معنوی و تبلور عینی ادیان در چارچوب مناسک و مکان های مقدس قرار می گیرد.
بطور کلی گردشگری فرهنگی درهر منطقه می تواند واجد آثار زیر باشد:
۱- دوباره کشف کردن و اهمیت یافتن امتیازات فرهنگی گمشده ساکنان محلی
۲- امکان تشخیص و توسعه آگاهی های منطقه ای در بعد فضایی و هویت فرهنگی و توسعه فزاینده یک احساس خوب تعلق به یک فرهنگ
۳- ایجاد زیر بناهای اقتصادی،در یک دوره بلند مدت
۴- افزایش اشتغال و ایجاد رونق اقتصادی
حال با توجه به این ویژگی ها و مزایای ذکر شده که البته شماری از آن نیز نانوشته مانده، برگزاری برنامه های ویژه ای برای پاسداشت نوروز کاملا عقلایی و منطقی به نظر آمده و حتی لازم است در این خصوص اقدامات ویژه ای صورت گیرد.
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در اقدامی تحسین برانگیز امسال هم مانند چند سال اخیر اقدام به برپایی جشن هایی با رنگ و بوی ملی و منطقه ای در ایام نوروز داشت و نکته مهم و قابل توجه در برگزاری برنامه های امسال تدبیر درست دست اندرکاران برنامه برای سهیم شدن و بهره بردن کل استان کرمانشاه از این ویژه برنامه های فرهنگی و هنری بود.
در این راستا اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در برنامه ریزی صورت گرفته و در اقدامی قابل توجه گروه سیاری را تشکیل داده و با همراهی هنرمندان کشوری و استانی هر روز برنامه های فرهنگی و هنری و جنگ های شادی را در یکی از شهرستان های استان به معرض دید عموم درآورده و از طریق این اقدام مدبرانه باعث شد که مردمان خونگرم شهرستان های روانسر، هرسین، جوانرود، گیلانغرب، صحنه، اسلام آباد غرب، قصر شیرین و حاضرین در منطقه گردشگری غار قوری قلعه از این برنامه های جذاب و تماشایی دیدن کنند.
این اقدام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را به فال نیک گرفته و امیدواریم در آینده نیز با چنین برنامه ریزی هایی عملاً گامی در تحقق عدالت و برابری برخورداری همه آحاد جامعه از برنامه های فرهنگی و هنری برداشته شود. این برنامه ها که امسال محدود به مرکز استان نبود و تقریباً تمامی نقاط دور و نزدیک استان را پوشش داد که با استقبال چشمگیری از سوی مردم در برنامه ها رو به رو گردید و ساعات شاد و مفرحی را برای تماشاگران رقم زد.
از دیگر نکات مثبت این برنامه همه شمول بودن آن بود به طوری که برنامه ریزی صورت گرفته و کنداکتور برنامه همه قشرهای سنی و اجتماعی را در بر می گرفت؛ از ویژه برنامه های کودک و نوجوان که وجه غالب آن هم آموزشی بود گرفته تا موسیقی سنتی زنده و برنامه های شاد ویژه خانواده ها و بزرگسالان و نمایش های مهیج گروه های فولکلور و نوای سحرانگیز سرنا و کوبه های شادی آور دهلهمه و همه دست به دست هم داده بودند تا تماشاگران لذت وافری از برنامه ها برده و بارها و بارها علاوه بر تشویق گروه اجرایی خواهان تکرار چند باره برنامه ها شوند.
نگارنده که خود تمامی این لحظات به یاد ماندنی را به عینه دیده و بر تلاش همه هنرمندان و مسئولین گروه اجرایی نیز صحه گذاشته و خود می دیدم که همگی چقدر صادقانه تلاش می کردند تا بهترین برنامه ها را به اجرا درآورده و اوقات خوشی را برای حاضرین رقم بزنند.
برپایی چنین نوروزگاه ویژه ای علاوه بر پرکردن بهینه اوقات فراغت شهروندان و میهمانان نوروزی می تواند وسیله ای برای حفظ و پاسداشت بسیاری از آئین ها، مناسک و سنت های خاص این دیار که متاسفانه بسیاری از آنان در بوته فراموشی قرار گرفته باشد و سهم بسزایی در زنده نگه داشتن و انتقال این میراث عظیم فرهنگی و معنوی به آیندگان ایفا کند.
علاوه بر این، برگزاری چنین برنامه هایی به شکل فاخر و با کیفیت، در ایام عید نوروز و حتی سایر ایام سال می تواند کرمانشاه را به یکی از پایلوت های ویژه گردشگری فرهنگی در ایران تبدیل نماید و چنین رخدادی بدون شک رونق اقتصادی فزاینده ای را در همه بخش های مختلف به دنبال خواهد داشت.
