سوء مصرف مواد و مخاطرات ناشي از آن

سوء مصرف مواد يکي از مشکلات بزرگ جوامع بشري است. نه تنها از ديدگاه پزشکي و سلامت ، بلکه از ديدگاه اجتماعي، اقتصادي و سياسي نيز داراي اهميت فراوان مي‌باشد. مصرف مواد هرساله موجب بروز مخاطرات اجتماعي و مرگ و ميرهاي متعددي در سطح جهان ميگردد. متاسفانه همگام با پيشرفت علوم جديد و توسعه تدابير درماني هر روزه ترکيبات جديد و خطرناک تري توليد ميگردند تا اقشار بيشتري از جامعه بويژه جوانان و نوجوانان را در گرداب خود غرق کنند . صرف نظر از اهداف توليد کنندگان و توزيع کنندگان اين مواد افيوني، عدم اتخاذ تدابير پيشگيرانه و نبودن برنامه هاي جامع براي مبارزه بنيادي با اين معضل بزرگ، عواقب و پيامدهاي ناگواري را در سطح ملي و جهاني بدنبال خواهد داشت. هرچند آمار دقيقي از سوء مصرف مواد و داروها در دسترس نمي باشد ولي واقعيتهاي جامعه رشد روزافزون اين پديده شوم را نشان ميدهد. بر اساس آمارهاي موجود بيشترين مسموميتي که در سالهاي اخير منجر به فوت شده است، مسموميت ناشي از سوء مصرف مواد مخدر و محرک به ميزان ۵۴? از کل موارد مرگ ناشي از مسموميت ها مي باشد. مرگ ناشي از سوء مصرف مواد ممکن است در اثر مصرف ميزان بالاي اين مواد، مصرف به قصد خودکشي و يا مصرف اتفاقي خصوصا در کودکان باشد. همچنين مرگ ناشي از مواد مخدر مي تواند در اثر باز شدن بسته هاي مواد مخدر بلعيده شده در افرادي که اقدام به قاچاق مواد مخدر مي نمايند اتفاق بيافتد. مرگ ناشي از عوارض مصرف طولاني مدت مواد مخدر و محرک مانند عفونت هاي ايدز، هپاتيت و … نيز بخشي از موارد مرگ و مير ناشي از اين مواد را به خود اختصاص مي دهد.
به طور کلي مسموميت ناشي از مواد مخدر مختلف از جمله ترياک، هروئين، متادون، ترامادول و … بسيار خطرناک مي باشد و فرد مسموم هرچه سريع تر بايد به مراکز درماني منتقل شود. بسياري از اين موارد ممکن است در کودکاني رخ دهد که به صورت اتفاقي محتويات بطري حاوي داروي ترک اعتياد شربت متادون را خورده اند. به همين جهت اکيدا توصيه مي گردد که شربت متادون به بطري نوشيدني هاي خوراکي مانند نوشابه منتقل نشود و به هيچ عنوان در يخچال و در دسترس ديگر اعضاي خانواده قرار نگيرد. مسموميت با مواد مخدر بعد از مسموميت دارويي، با شيوع ۳۴ درصد دومين عامل مراجعه به بخش مسمومين در بيمارستانهاي کشور مي باشد. از اين ميان مسموميت با متادون و ترامادول در صدر عوامل مسموميت زاي مخدر قرار دارند. در رتبه بعدي مي توان به مسموميت ناشي از ترياک و شيشه نيز اشاره کرد.
با توجه به اينکه الگوي سوء مصرف مواد در جوامع مختلف و حتي اقشار مختلف يک جامعه نيز متفاوت بوده و عوامل متعدد اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، جغرافيايي و مذهبي در آن دخيل هستند، روشهاي پيشگيري و برخورد با آن نيز در سطوح مختلف اجتماعي نيازمند برنامه ريزي خاص ميباشد. اطلاع رساني و هشدارهاي به موقع ميتواند با معرفي ماهيت اصلي اين پديده شوم نقشي در روشن شدن اذهان عمومي داشته باشد لذا برخي از اثرات مخرب و ابعاد مختلف سوء مصرف مواد را بصورت مختصر بيان ميکنيم با اين اميد که موجبات هوشياري بيشتر جوانان، نوجوانان و خانواده ها را فراهم آورده و گامي باشد در جهت شناسايي و پيشگيري آگاهانه از روند رو به رشد سوء مصرف مواد و داروها در سطح جامعه.
۱-در طول تاريخ، رواج مصرف مواد مخدر با هدف استعمار ملتها صورت گرفته است.
۲- ناخالصي هاي موجود در انواع مواد مخدر، در برخي موارد از خود ماده مخدر مرگبارتر بوده و مسموميت با مواد مخدر يكي از مرگبارترين انواع مسموميت ها محسوب مي گردد.
۳- مشكلات خانوادگي، طلاق، بيكاري، فقر و بحرانهاي روحي از عوامل مستعدكننده فرد به سوء مصرف مواد ميباشند.
۴- هر گونه تغييرات رفتاري غير عادي و ناگهاني مانند گوشه گيري، بي خوابي، بي حوصلگي، پرخاشگري، غيبت از محل كار و تحصيل، بي نظمي و نااميدي در فرزندان خود را جدي گرفته و در پي بررسي علت آن باشيد.
۵- مصرف همزمان مواد مخدر با برخي از داروهاي خواب آور و آرام بخش ميتواند سبب بروز مسموميت هاي شديد و حتي مرگ در فرد مصرف كننده گردد.
۶- اغلب ترکيبات و داروهاي غير مجازي که تحت عنوان ترک اعتياد بصورت قاچاق عرضه مي شوند نه تنها سبب ترك اعتياد نمي شوند بلكه در اغلب موارد خود آنها مواد اعتياد آور بوده و گاها حاوي ناخالصيهاي سمي و كشنده مي باشند. جهت ترک اعتياد حتما به مراکز مجاز دولتي و خصوصي مراجعه نماييد.
۷٫استعمال سيگار در نوجوانان و جوانان، اولين گام در جهت حركت به سوي اعتياد و سوء مصرف مواد است.
۸- استعمال سيگار سبب بروز انواع سرطان مانند سرطان مري، ريه، مثانه مي‌شود.
۹- امتحان كردن مصرف مواد در جمع دوستان و از روي كنجكاوي، آغاز حركت در مسير بي بازگشت اعتياد است.
۱۰- بر اساس گزارشات موجود در برخي موارد مصرف حتي يك عدد قرص اكستازي، منجر به مرگ شده است.
۱۱- سكته هاي قلبي و مغزي، تشنج، نارسايي كبد و كليه و تخريب سلولهاي مغزي و عضلاني از عوارض مسموميت با قرص اكستازي ميباشند.
۱۲- مصرف مواد توهم زا مانند: حشيش، اكستازي و LSD مي‌توانند سبب بروز حوادث مرگبار مانند سقوط از ارتفاع، تصادف، نزاع و خودكشي در فرد مصرف كننده شوند.
۱۳- تزريق مواد مخدر توسط سرنگ هاي آلوده و مشترك با خطر بروز انواع بيماري هاي عفوني خطرناك مانند ايدز و هپاتيت همراه است.
۱۴- مصرف انواع داروهاي هورموني با هدف بدنسازي در جوانان مي تواند سبب بروز عوارض وخيمي مانند عقيمي، ازدياد فشار خون، نارسايي قلبي و كبدي، كوتاهي قد و بزرگ شدن سينه در مردان و پرمويي و خشونت صدا در خانمها گردد.
۱۵٫استفاده خودسرانه از فرآورده هاي قاچاق و بدون مجوز جهت بدنسازي و پرورش اندام در جوانان، خطرابتلا به انواع اختلالات جسمي و رواني را براي مصرف كننده در بردارد.
۱۶- يكي از عوارض رواني سوء مصرف استروئيدهاي آنابوليك در جوانان، پرخاشگري و بروز رفتارهاي ضد اجتماعي مي باشد.
۱۷- موارد متعددي از مرگ هاي ناگهاني در اثر سوء مصرف داروهاي نيروزا در ورزشكاران حرفه اي در جهان گزارش شده است.